Manon Schouten – Pagina 2

Een (in)kijkje in het Zuid-Duitse dorp Pullach

Een aantal jaar geleden woonde ik in het Zuid-Duitse dorp Pullach im Isartal, een schattig en groen dorpje dat net onder München ligt. De plek heeft een rijke geschiedenis en er staan belangrijke gebouwen in de gemeente, zoals het kasteeltje (Burg) Schwaneck en het complex van de West-Duitse geheime dienst (Bundesnachrichtendienst). Het dorp was ook geliefd onder functionarissen van Hitlers Nationaalsocialistische Partij. Martin Bormann heeft er bijvoorbeeld jarenlang gewoond.

Het boek *“Geheimobjekt Pullach. Von der NS-Mustersiedlung zur Zentrale des BND”* van Susanne Meinl en Bodo Hechelhammer gaat over de donkere geschiedenis van Pullach.

En, ook niet onbeduidend, de as van een aantal in Nürnberg veroordeelde nazi-topstukken is bij Pullach in de rivier de Isar gestrooid. Naar verluid wilden deze mannen zo ‘nog een laatste reis door Beieren maken’. Het gevoel dat ik krijg als ik terugdenk aan mijn tijd in Pullach, zal mede hierdoor altijd een beetje dubbelzinnig zijn. In de korte video hieronder wordt het allemaal samengevat:

Toch moet ook gezegd worden dat Pullach een geweldige leefomgeving is. De grote stad ligt op 20 minuten fietsen of op 10 minuten met de S-Bahn. Er zijn veel winkels, restaurants, scholen en centra voor kunst, sport en cultuur. Rondom het dorp liggen bossen en in het dorp zelf struikel je over de plantenbakken en plantsoentjes met heerlijk geurende alpenbloemetjes. Iedere zondag wandelde of fietste ik langs de Isar, waar ik altijd van genoot. Ach… misschien mag ik Pullach best koesteren. Koesteren met een kanttekening.

Terugblik: Lezing Berlijnse Muur

Vorig weekend vond de lezing over de Berlijnse Muur plaats bij Boekhandel Laan in Castricum. We blikken terug op een zeer geslaagde middag! Er moesten bij aanvang extra stoelen gehaald worden, want de opkomst was groter dan verwacht. Hoe leuk is dat?

De lezing werd gewaardeerd als zeer helder en compleet, met aandacht voor zowel perspectieven uit ‘Oost’ (de DDR) als uit ‘West’ (de BRD). Er werd een hand-out uitgedeeld met filmtips voor verder kijken en literaire aanbevelingen voor verder lezen. Klik hieronder op de zwarte knop om deze te downloaden:

Handout Berlijnse Muur Downloaden

De technologie liet ons niet in de steek, want we kregen direct een stabiele verbinding met Dr. Burkhart Veigel. Het publiek had veel vragen en hij beantwoordde ze allemaal live vanuit Berlijn. Dit onderdeel maakte het evenement uniek en bijzonder.

Na afloop heb ik veel complimenten in ontvangst mogen nemen. Voor de aanwezigen: hartelijk dank daarvoor en voor uw interesse! 🙂 Van de organisator Hans Laan kreeg ik een mooi boek over Sovjetarchitectuur als bedankje. De foto’s in dit boek inspireren me om in de toekomst eens een reis langs deze megalomane gebouwen te ondernemen… Wie weet!

En als klap op de vuurpijl schonk een heer uit het publiek me een authentiek stuk van het IJzeren Gordijn. Dit stuk ijzerdraad (van het typische, ondoordringbare en scherpe soort) staat voor mij symbool voor de pijnlijke gevangenschap waarin veel inwoners van de Sovjet-Unie moesten leven. Hij had het zelf uitgesneden en mee naar Nederland genomen en kon me veel details vertellen over de plaats waar het hek gestaan heeft. Het zal nog jarenlang van pas komen in de klas, wanneer ik het IJzeren Gordijn, de DDR en de Berlijnse Muur aan de leerlingen uitleg. Bedankt!

De Berlijnse Muur en de DDR – 35 jaar later

Vandaag is het precies 35 jaar geleden dat de Berlijnse Muur viel. In het bericht hieronder was het reeds aangekondigd: dit moment is door AlomHistorisch en Boekhandel Laan in Castricum aangegrepen om samen een historische middag te organiseren met een lezing, een literaire bespreking en een videogesprek met ooggetuige Burkhart Veigel.

Voor wie niet bij het evenement aanwezig kon zijn, of voor degenen die de verhalen thuis nogmaals rustig willen beluisteren (en bekijken), staan hieronder twee video’s.

Video Eins – Mini-documentaire over de Berlijnse Muur (1945-1991)

In deze video van 25 minuten wordt de geschiedenis van de Berlijnse Muur behandeld van opbouw tot afbraak. Het beeldmateriaal is origineel en toont de historische ontwikkeling van Berlijn. Er wordt ook een parallel getrokken met het heden door Trump’s Wall tussen Mexico en de VS te bespreken.

_{De video is Engelstalig, maar op YouTube kunt u Nederlandse ondertiteling inschakelen door onder de video op de knop met het wieltje te klikken en dan “ondertiteling > Nederlands” te selecteren.}

Video Zwei – Oral History met Burkhart Veigel (2024)

In deze video vertelt Dr. Burkhart Veigel hoe hij in zijn studententijd ongeveer 800 mensen (!) heeft geholpen om van de DDR naar de BRD te vluchten. Het interview draait ook om de vraag waarom Burkhart Veigel zich als West-Berlijnse jongeman zo betrokken voelde met de bevolking van Oost-Berlijn. En uiteraard komen ook de spectaculaire ontsnappingsacties met de luxe Cadillac aan bod.

_{De video is deels Duitstalig en deels Engelstalig, maar op YouTube kunt u Nederlandse ondertiteling inschakelen door onder de video op de knop met het wieltje te klikken en dan “ondertiteling > Nederlands” te selecteren.}

Veel kijkplezier! 🙂

Evenement: Lezing over de Berlijnse Muur en videobellen met Berlijn

We hebben heel erg leuk nieuws! Na een aantal weken plannen, brainstormen en organiseren kunnen we in samenwerking met Boekhandel Laan in Castricum een evenement aankondigen. De nieuwsberichten en artikelen over het 35-jarig jubileum van de Val van de Berlijnse Muur vliegen u om de oren. Hoog tijd om het geheugen weer even op te frissen, op de dag zelf, namelijk op 9 november. Het wordt een veelzijdige middag, met een historische lezing, literaire bespreking en een videogesprek. Lees hieronder het persbericht.

Evenement: Lezing Berlijnse Muur en videobellen met Berlijn

Op zaterdag 9 november is het precies 35 jaar geleden dat de Berlijnse Muur viel. Voor Boekhandel Laan en historica Manon Schouten het uitgelezen moment om samen een evenement te organiseren. In het boekencafé zal Manon om 14:00 een lezing geven over de Berlijnse Muur. Het wordt een beknopte geschiedenis van dit politieke symbool. De historische context wordt uitgelegd aan de hand van de belangrijkste gebeurtenissen tijdens de Koude Oorlog. Ook wordt er een aantal literaire werken omtrent het onderwerp uitgelicht. De roman Kairos van Jenny Erpenbeck staat hierbij centraal. Ten slotte zal Manon het indrukwekkende persoonlijke verhaal van Dr. Burkhart Veigel delen. Hij heeft als Berlijnse medicijnenstudent in de jaren ’60 ongeveer 800 mensen geholpen om van Oost naar West te vluchten. Met gevaar voor eigen leven hielp hij vluchtelingen aan valse papieren. Hij verstopte zelfs mensen in een luxe Cadillac om hen ‘naar de vrijheid’ te brengen. Aansluitend wordt er een liveverbinding gemaakt met Dr. Veigel, die vanuit Berlijn vragen van het publiek zal beantwoorden.

Datum: 9 november, aanvang 14:00. Locatie: Boekencafé in Boekhandel Laan aan de Burgemeester Mooijstraat in Castricum. Gratis entree.

Zie ook het bericht op de website van Boekhandel Laan:

We hopen u daar te zien op 9 november! 🙂

Sfeerimpressie van de oudste kathedraal van Duitsland

In de stad Trier staat de oudste kathedraal van heel Duitsland. De Dom van Sint Peter stamt uit de tijd van de Romeinen en werd gebouwd in opdracht van keizer Constantijn de Grote. Niet zo gek als je bedenkt dat Trier in de tijd van Constantijn de ‘hoofdstad’ van het West-Romeinse Rijk was en al helemaal niet gek als we erbij vermelden dat deze keizer zich tot het christendom bekeerde. De fundamenten van de Dom zu Trier zijn dus Romeins, maar in de eeuwen die volgden is het bouwwerk nog vele malen aangepast, uitgebreid, afgebroken en weer opgebouwd. De huidige aanblik met Salische façade dateert uit de 11e eeuw.

Er liggen ook twee relikwieën in de Dom: de schedel van Sint Helena (de moeder van keizer Constantijn) en de Heilige Tuniek van Jezus Christus. Verder bevinden de grafmonumenten van een aantal (aarts)bisschoppen en keurvorsten zich in de Dom.

Kijk mee naar het interieur in de video hieronder:

Work in progress…

In de zomer van 2024 ging de camera mee op reis. Ik maakte een Romeinse trip langs de Neder-Germaanse limes, beginnende in Trier, daarna langs Abusina, Weißenburg en Wiesbaden en vervolgens via Xanten terug naar Nederland; met tussenstops in Nijmegen, Elst, Arnhem, Empel en Leidschendam. Het was een enorm leerzame reis, die veel mooi en uniek beeldmateriaal heeft opgeleverd. Momenteel wordt het script voor een nieuwe documentaire geschreven en over een paar weken kan het bewerken van de video beginnen. In de tussentijd zullen er op onze Instagram en hier op de website posts verschijnen met uitgelichte onderwerpen, voor een snelle portie Romeinse geschiedenis. Hieronder alvast de eerste drie, over Romeinse diploma’s en Romeinse bouwtechnieken.

Hadden de Romeinen diploma’s?

Waren Romeinse diploma’s zeldzaam?

Hoe tilden de Romeinen zwaar bouwmateriaal omhoog?

Gevonden op het droge: een haaientand

Aan de rand van het dorp is een nieuw natuurgebiedje aangelegd voor vogels, wateropvang en bodemherstel. Dat is op zichzelf al een hele goede zaak, maar het werd nog mooier toen de gemeente het gebied openstelde voor recreanten. Er zijn schelpenpaden aangelegd en er is een houten brug geplaatst, zodat wandelaars hier (met of zonder hond) een frisse neus kunnen halen.

Het pad is al een paar weken geopend, maar wat zag ik vandaag ineens tussen de schelpen liggen? Een haaientand! Een gaaf exemplaar met de kartelrandjes nog intact. Pikzwart ten opzichte van de uitgebleekte tinten van de oude schelpen. Op het strand heb ik nog nooit een haaientand gevonden, maar in de polder nu dus wel. 😉

Wat zijn haaientanden precies? Het zijn letterlijk de gefossiliseerde tanden van haaien. Het gehele skelet van een haai bestaat uit kraakbeen, alleen de tanden niet. Haaientanden worden ook wel tongstenen genoemd en zijn niet zeldzaam. Ze kunnen aanspoelen op alle stranden die grenzen aan water waarin haaien leven of leefden (heel logisch eigenlijk). Daartoe behoort ook de kust van Nederland.

De grootte van verschillende soorten haaien vergeleken bij een gemiddeld mens.

Gefossiliseerde tanden van de witte haai.

Tanden van haaien die nog leven of recent zijn overleden, zijn nog wit of crèmekleurig (net zoals bij mensen). Tanden van haaien die al miljoenen jaren dood zijn, zijn vaak zwart of bruin geworden onder invloed van de chemische processen in de zeebodem. Ik ben geen specialist in het dateren van fossielen, maar een snelle online check vertelt ons dat de meest voorkomende haaientanden in het Noordzeebekken tussen de 40 miljoen en 65 miljoen jaar oud zijn. Toch gaaf, of niet?! 🙂

Melktert en biltong in het klaslokaal

Onlangs hebben we afscheid genomen van twee van onze Zuid-Afrikaanse leerlingen. Ik vond dat zij wel fatsoenlijke ‘kos’ verdienden na afloop van hun laatste lessen, om lekker met de hele klas te proeven. Dus hop, ik reed naar KuierKos in Bloemendaal voor wat snacks. Zoete mini melktertjies en hartige biltong gingen in mijn mandje. Verrassend genoeg was de biltong bij de leerlingen meer in trek dan de melktert! 🙂

Het is waarschijnlijk wel bekend dat de Republiek Zuid-Afrika een levendige koloniale geschiedenis heeft. Veel delen van het land werden in de 17e eeuw bestuurd door de VOC, voordat deze regio’s bezet werden door de Britten. Daarna transformeerde het territorium in een kolonie van de Bataafse Republiek, voordat het weer de Britse “Kaapkolonie” werd. Kort gezegd was het een kat-en-muisspelletje tussen de Nederlanders en de Britten, hoewel de situatie nog veel complexer was dan dat. Aan het begin van de 20e eeuw werd Zuid-Afrika zélf een kolonisator, namelijk van het buurland Namibië. Dit heeft tot aan de onafhankelijkheid van Namibië in 1990 geduurd.

Deze geschiedenis bracht diverse culturen naar/door/langs Zuid-Afrika, die allemaal een stempel op het huidige land gedrukt hebben. Zo ook op de keuken, dus de gerechten, de drank en de snacks. Twee typische Zuid-Afrikaanse lekkernijen vond ik geschikt om in de klas uit te delen, de bovengenoemde melktert en biltong. Maar wat is dat precies?

Melktert is een toetje dat door de Nederlandse kolonisten naar Zuid-Afrika gebracht is. De opvatting is dat het geïnspireerd is op de Nederlandse mattentaart, die op kwarktaart lijkt qua uiterlijk en smaak. Vandaag bestaat melktert uit een zoete taartkorst, gevuld met pudding en doorgaans bestrooid met kaneel.

Biltong is gedroogd en gekruid vlees, vaak gemaakt van rundvlees, hoewel andere opties ook populair zijn (bijvoorbeeld van kudu, varken, struisvogel of eland). Het vlees wordt in reepjes gesneden (“tongen”), klaargemaakt met azijn en/of specerijen en aan de lucht gedroogd vóór consumptie. Ook dit recept zou van de Nederlandse kolonisten afstammen, hoewel het drogen van vlees om het te bewaren al overal ter wereld gedaan werd en nooit aan één specifieke plaats gebonden is geweest.

We hebben gesmikkeld als smulpapen en de leerlingen vonden het leuk om over deze lekkernijen te leren. 🙂

De crypte van Hexham Abbey

Deze crypte (grafkelder) is onderdeel van de beroemde Hexham Abbey, een kerk gewijd aan Sint Andreas in Hexham, Northumberland. Onderwaterarcheoloog Gary Bankhead en zijn vrouw namen me laatst mee naar Hadrian’s Wall en onderweg koos Gary Hexham als halte voor een koffiestop. Zodoende zijn we ook even naar beneden gegaan in de crypte en kon ik wat foto’s nemen. Ik ben zo dankbaar! 🙂

Deze afbeelding heeft een leeg alt-attribuut; de bestandsnaam is Hexham-Abbey-1-768x1024.jpg

De bouw van de kerk begon in 674, maar het gebouw kreeg pas zijn huidige vorm en opzet in de 12e eeuw. Sindsdien is nog een aantal kleine uitbreidingen toegevoegd. Fascinerend genoeg bestaat de crypte uit Romeinse stenen. Deze zijn weggehaald uit de Romeinse gebouwen in de omgeving en daarna hergebruikt in de kerk (en dat recyclen van Romeins bouwmateriaal is overigens een veelvoorkomende praktijk).

De zuidelijke gang bevat enkele stenen met een blad-en-bespatroon. De Angelsaksische bouwers hebben mogelijk over de rest van deze kunst gepleisterd, om de muren daarna te kunnen versieren met nieuwe afbeeldingen geïnspireerd op Bijbelse verhalen.

De meest opvallende Romeinse steen bevat een inscriptie met waardevolle informatie. Er staat namelijk ingekrast dat de constructie gebouwd werd in opdracht van keizer Lucius Septimus Severus Pius Pertinax en zijn zoons. Deze steen heet de “Geta Stone” en is vernoemd naar één van de zoons, wiens naam eruit gekrast is nadat hij een machtsstrijd tegen zijn broer Caracalla verloren had (de andere zoon dus).

In 875 werd Hexham geplunderd door de Vikings, onder leiding van de beroemde/beruchte Hálfdan Ragnarsson. De kerk brandde af tot de grond, maar de crypte bleef intact.

Vrije interpretatie van Hálfdan Ragnarsson (uit *A Child’s Book of Warriors* door Canton Williams, 1907).

De centrale ruimte van de crypte op de foto hiernaast was vroeger een kleine kapel, waarin monniken heilige relieken tentoonstelden aan pelgrims, mogelijk van Andreas.