Toen & Nu – Pagina 2 – AlomHistorisch

750 jaar Amsterdam bij Zandsculpturen Garderen

Zoals veel mensen al hebben meegekregen (bijvoorbeeld door de nieuwe afleveringen van Het Verhaal Van Nederland – Amsterdam), bestaat onze hoofdstad dit jaar 750 jaar. Althans, het is 750 jaar geleden dat er aan de inwoners van het vroege Amsterdam/Amestelledamme tolprivileges verleend werden. Dit privilege is het eerste document waarin de stad vermeld wordt, dus wordt gezien als de geboorte ervan. Maar de bewoning van het gebied gaat nog veel verder terug in de tijd, omdat er ook in de prehistorie al mensen in dat moerassige rivierengebied leefden.

De viering van dit jubileum wordt groots aangepakt… het gaat tenslotte om de Nederlandse hoofdstad. Wereldbekend vanwege allerlei producten, personen en gebeurtenissen en dat gaan we met zijn allen herdenken. De evenementen vinden vooral plaats in Amsterdam zelf, maar ook in andere provincies wordt er aandacht aan besteed.

Neem bijvoorbeeld mijn favoriete provincie, Gelderland. Op de Veluwe wordt ieder jaar een bijzondere (enorm grote) tentoonstelling opgebouwd waarbij kunst met geschiedenis gecombineerd wordt: “Zandsculpturen Garderen“. Hun nieuwe thema wordt ook 750 jaar Amsterdam, dus de geschiedenis van Amsterdam verbeeld in zand.

Zoals u misschien al weet, werk ik sinds 2022 met hen samen om de informatieborden en tentoonstellingsteksten te controleren op chronologie en historische correctheid. Ook op dit moment ben ik daar weer druk mee bezig. Van de organisatie heb ik bovendien vrijkaarten gekregen om te verloten en een prijsvraag voor te bedenken. Met deze vrijkaarten kan AlomHistorisch ook weer samenwerken met andere personen en instanties, zoals bijvoorbeeld universiteiten en scholen. Een verloting of prijsvraag zal uiteraard hier op de website en op onze Instagram verschijnen. Neem dus regelmatig een kijkje op onze kanalen om kans te maken! 🙂

Dit jaar zal ik voor het eerst ook een lezing over het thema verzorgen op het terrein. Iets waar ik ontzettend naar uitkijk! Spulletjes worden al verzameld, boeken en archiefdocumenten worden gelezen en nieuwe teksten worden geschreven. De datum en de details volgen binnenkort. Ook de kunstenaars werken al aan de eerste zandsculpturen. Dat begint letterlijk al vorm te krijgen, kijk maar eens naar het portret van graaf Floris V hieronder. Druk, druk, druk!

Kortom, ook AlomHistorisch is bij de viering van 750 jaar Amsterdam betrokken. Hoe kan het ook anders? 😉

In de media: The Northern Echo

De Engelse krant The Northern Echo nam onlangs contact met ons op. De video over de historische ontwikkeling van het marktstadje Barnard Castle was onder de aandacht gekomen van verslaggeefster Olivia Howlett en ze wilde ons er een paar vragen over stellen. Hoe leuk is dat?! 🙂 Olivia was vooral benieuwd naar wat mij en Gary het meeste aansprak in Barnard Castle. Wat was nou de reden dat wij besloten om uitgerekend hier, in dit best-kept-secretstadje, de geschiedenis in te duiken en dit ook nog eens te filmen? We hebben elkaar telefonisch gesproken en daaruit is het volgende artikel ontstaan: Barnard Castle branded ‘must visit’ for tourists for its history | The Northern Echo. Let op, de website bevat veel advertenties en vraagt herhaaldelijk om het accepteren van cookies.

Klik hieronder op de knop DOWNLOADEN om een alternatief tekstbestand van het artikel (zonder reclame) te bekijken.

Article Barnard Castle Downloaden

De titel zegt al genoeg: ik vind persoonlijk dat Barnard Castle niet overgeslagen kan worden als toeristische stop op een rondreis door Noordoost-Engeland. Durham en Newcastle zijn bekend, maar ook druk en berekend op internationale bezoekers. Barnard Castle is daarentegen veel charmanter; je struikelt er over de kleine cafeetjes en winkeltjes met handgemaakte producten. Wie iets van die sfeer zou willen proeven zonder zelf de Noordzee over te steken, moet de video nog maar eens kijken. 😉

De Tijdlijn van Barnard Castle (Graafschap Durham, Engeland)

In het Noord-Engelse graafschap Durham ligt het charmante marktstadje Barnard Castle. De plek is vernoemd naar het kasteel dat eeuwenlang een regionaal politiek centrum vormde. Maar zelfs vóór die tijd was de regio al van strategisch belang, want er zijn gegronde aanwijzingen voor een Romeinse aanwezigheid in het gebied. En met het oog op het het nabijgelegen Binchester, lijkt dat heel plausibel.

Toen het kasteel eenmaal voltooid was, duurde het niet lang voordat er marktrechten aan Barnard Castle verleend werden. Nu mochten kooplieden hun goederen rondom het kasteel verkopen en werden er ook herbergen gebouwd. Het vroegmoderne ‘marktkruis’ (market cross) bevestigde deze economische positie.

Verder is het romantische zicht op de rivier de Tees een inspiratiebron geweest voor menig kunstschilder, waaronder J.M.W. Turner (1775-1851). En dit leidde weer tot de oprichting van het fameuze Bowes Museum in 1892, waar een enorme collectie kunstwerken te bewonderen valt.

Onderwaterarcheoloog Gary Bankhead en ik hebben alle noemenswaardige plekken bezocht en gefilmd. In onderstaande video nemen we jullie mee op tijdreis. Geniet ervan!

Film: Conclave (2024)

Gisteravond heb ik de film Conclave van regisseur Edward Berger gezien in de bioscoop, gebaseerd op het gelijknamige boek van Robert Harris (2016). Een artikel waard, want het onderwerp is ontzettend historisch. Hieronder schrijf ik meer over het verhaal, zonder het einde te verraden.

Ten eerste even over het woord “conclave” of “conclaaf”. Wat betekent dat? Een conclaaf/conclave verwijst officieel naar twee dingen: de plek waar de kardinalen van de Rooms-katholieke Kerk bijeenkomen om een nieuwe paus te kiezen en de vergadering die hiertoe moet leiden. Het woord komt van het Latijnse “cum clave”, wat “met sleutel” betekent. Dit slaat op het feit dat de kardinalen zich tijdens het proces bewust afsluiten van de buitenwereld, dus achter slot en grendel.

FilmNation Entertainment – House Productions

De kijker stapt in het verhaal op het moment dat de hervormingsgezinde paus overlijdt. Zoals de traditie voorschrijft, moeten de kardinalen daarna in conclaaf gaan om een nieuwe paus te kiezen. Maar deze gebeurtenis zet het Vaticaan op zijn kop, want het aanstellen van een nieuwe paus gaat gepaard met een hoop politiek-religieus gekonkel.

Het conclaaf wordt geleid door kardinaal Thomas Lawrence (gespeeld door Ralph Fiennes), omdat hij de deken van het College van Kardinalen is. Het is zijn taak om de procedure te overzien zonder persoonlijke overtuigingen, maar dat blijkt moeilijker dan verwacht. Verschillende kardinalen bezoeken hem en proberen op hem in te praten, waardoor hij op een gegeven moment zelf een voorkeur begint te krijgen.

De kanshebbers strijden bijna openlijk tegen elkaar en hebben allen een eigen reden om te winnen. Eén van hen wil de hervormingen van de vorige paus voortzetten, kardinaal Bellini (gespeeld door Stanley Tucci). Een ander, kardinaal Tedesco (gespeeld door Sergio Castellitto), wil juist terug naar een conservatieve, Latijnse mis. En kardinaal Joshua Adeyemi (gespeeld door Lucian Msamati) begeert de positie omdat hij daarmee de eerste Afrikaanse paus zou zijn. Aanvankelijk kunnen de kandidaten rekenen op grote steun van de overige kardinalen, maar gaandeweg komen er schandalen aan het licht. Zo vallen zij toch één voor één af als serieuze kanshebbers… en moet er gezocht worden naar een betere kandidaat.

De film was prettig en ontzettend interessant om naar te kijken. Het moderne einde van het verhaal is wat mij betreft niet realistisch, omdat zoiets (nog) niet geaccepteerd zou worden door de Rooms-katholieke Kerk. Maar het verhaal is wel heel waarheidsgetrouw. De procedure is reëel en de symboliek klopt historisch. Het geheel is mooi in beeld gebracht en de acteurs vertolken hele complexe rollen.

Kortom, Conclave is voor geschiedenisliefhebbers de moeite waard!

Een (in)kijkje in het Zuid-Duitse dorp Pullach

Een aantal jaar geleden woonde ik in het Zuid-Duitse dorp Pullach im Isartal, een schattig en groen dorpje dat net onder München ligt. De plek heeft een rijke geschiedenis en er staan belangrijke gebouwen in de gemeente, zoals het kasteeltje (Burg) Schwaneck en het complex van de West-Duitse geheime dienst (Bundesnachrichtendienst). Het dorp was ook geliefd onder functionarissen van Hitlers Nationaalsocialistische Partij. Martin Bormann heeft er bijvoorbeeld jarenlang gewoond.

Het boek *“Geheimobjekt Pullach. Von der NS-Mustersiedlung zur Zentrale des BND”* van Susanne Meinl en Bodo Hechelhammer gaat over de donkere geschiedenis van Pullach.

En, ook niet onbeduidend, de as van een aantal in Nürnberg veroordeelde nazi-topstukken is bij Pullach in de rivier de Isar gestrooid. Naar verluid wilden deze mannen zo ‘nog een laatste reis door Beieren maken’. Het gevoel dat ik krijg als ik terugdenk aan mijn tijd in Pullach, zal mede hierdoor altijd een beetje dubbelzinnig zijn. In de korte video hieronder wordt het allemaal samengevat:

Toch moet ook gezegd worden dat Pullach een geweldige leefomgeving is. De grote stad ligt op 20 minuten fietsen of op 10 minuten met de S-Bahn. Er zijn veel winkels, restaurants, scholen en centra voor kunst, sport en cultuur. Rondom het dorp liggen bossen en in het dorp zelf struikel je over de plantenbakken en plantsoentjes met heerlijk geurende alpenbloemetjes. Iedere zondag wandelde of fietste ik langs de Isar, waar ik altijd van genoot. Ach… misschien mag ik Pullach best koesteren. Koesteren met een kanttekening.

Sfeerimpressie van de oudste kathedraal van Duitsland

In de stad Trier staat de oudste kathedraal van heel Duitsland. De Dom van Sint Peter stamt uit de tijd van de Romeinen en werd gebouwd in opdracht van keizer Constantijn de Grote. Niet zo gek als je bedenkt dat Trier in de tijd van Constantijn de ‘hoofdstad’ van het West-Romeinse Rijk was en al helemaal niet gek als we erbij vermelden dat deze keizer zich tot het christendom bekeerde. De fundamenten van de Dom zu Trier zijn dus Romeins, maar in de eeuwen die volgden is het bouwwerk nog vele malen aangepast, uitgebreid, afgebroken en weer opgebouwd. De huidige aanblik met Salische façade dateert uit de 11e eeuw.

Er liggen ook twee relikwieën in de Dom: de schedel van Sint Helena (de moeder van keizer Constantijn) en de Heilige Tuniek van Jezus Christus. Verder bevinden de grafmonumenten van een aantal (aarts)bisschoppen en keurvorsten zich in de Dom.

Kijk mee naar het interieur in de video hieronder:

Work in progress…

In de zomer van 2024 ging de camera mee op reis. Ik maakte een Romeinse trip langs de Neder-Germaanse limes, beginnende in Trier, daarna langs Abusina, Weißenburg en Wiesbaden en vervolgens via Xanten terug naar Nederland; met tussenstops in Nijmegen, Elst, Arnhem, Empel en Leidschendam. Het was een enorm leerzame reis, die veel mooi en uniek beeldmateriaal heeft opgeleverd. Momenteel wordt het script voor een nieuwe documentaire geschreven en over een paar weken kan het bewerken van de video beginnen. In de tussentijd zullen er op onze Instagram en hier op de website posts verschijnen met uitgelichte onderwerpen, voor een snelle portie Romeinse geschiedenis. Hieronder alvast de eerste drie, over Romeinse diploma’s en Romeinse bouwtechnieken.

Hadden de Romeinen diploma’s?

Waren Romeinse diploma’s zeldzaam?

Hoe tilden de Romeinen zwaar bouwmateriaal omhoog?

Het Bloedbad van München (1972)

Het is vandaag precies 52 jaar geleden dat de Olympische Zomerspelen in München (Duitsland) ruw verstoord werden door een terreuraanslag. Uiteindelijk heeft het drama 17 mensenlevens gekost. Ongeveer anderhalf jaar geleden maakte ik er een mini-documentaire over, waarin ook de aanleg van het Olympisch terrein in München stap voor stap getoond wordt.

Deze zomer liep ik weer door het Olympiapark, waar het drama zich afspeelde.

Klik hier voor het volledige verhaal.

Hoe ziet een werkdag eruit bij de Field School Archeologie van de Universiteit Leiden?

Toen ik mijn studiekeuze moest maken, heb ik serieus overwogen om de Bachelor Archeologie te gaan volgen. Uiteindelijk viel de keuze toch op de Bachelor Geschiedenis, maar het scheelde niet veel. Als ik voor AlomHistorisch iets met archeologie mag doen, kan ik mijn enthousiasme ook maar moeilijk verhullen. Op 15 mei kon ik een dagje meelopen bij de Field School Archeologie van de Universiteit Leiden. Wat een mooie kans! Hier leren eerstejaarsstudenten de kneepjes van het vak, omdat ze hun -in het klaslokaal geleerde- vaardigheden in de praktijk kunnen toepassen. Wat mogen de studenten allemaal doen op deze opgravingssite bij Oss? We laten het zien in de video hieronder:

English subtitles available through YouTube

Film: The Promised Land (2023)

Gister heb ik de film The Promised Land (Deense titel: Bastarden) van regisseur Nikolaj Arcel gezien in de bioscoop, gebaseerd op de roman Kaptajnen og Ann Barbara van Ida Jessen (2020). Omdat het onderwerp wat mij betreft meer aandacht verdient in de Europese geschiedenis, wil ik graag meer vertellen over het verhaal; uiteraard zonder spoilers.

Zentropa Entertainments – Nordisk Film & TV Fond

In de film volgen we het verhaal van de Deense veteraan Ludvig Kahlen (gespeeld door Mads Mikkelsen). In de 18e eeuw kunnen veteranen die in het Deens-Duitse leger gediend hebben, aanspraak maken op stukken onontgonnen (lees: onvruchtbaar) land in het noorden van Denemarken. Velen proberen een boerenbedrijf te starten op de heidegronden, maar dit is allesbehalve makkelijk.

Kahlen verwerft in 1755 ook zo’n stuk land. En hij heeft grote plannen, want hij wil het gebied niet alleen voor zichzelf gaan cultiveren, maar hij wil er een nederzetting beginnen. Na de verwachte tegenslagen, de enorme inspanningen en een hoop agrarische experimenten , lukt het hem om bepaalde gewassen -letterlijk- te laten bloeien op zijn land.

Hald Hovedgård nabij Viborg, gebouwd in 1787.

Net op het moment dat Kahlen kolonisten voor zijn nederzetting heeft gevonden, ontstaat er een conflict met de plaatselijke machthebber Frederik de Schinkel (gespeeld door Simon Bennebjerg). De Schinkel is van adel en zijn familie beheert Hald Hovedgård (het landgoed Hald, dat overigens echt bestaat) in de buurt van Kahlens nieuwe nederzetting. Het conflict draait uiteraard om de opbrengsten van het land, die door Kahlens noeste arbeid plotseling positiever uitvallen dan verwacht. Kahlen wordt uitgenodigd op het landgoed, maar als hij daar getrakteerd wordt op een “show” waarbij één van zijn arbeiders door marteling om het leven komt, is wel duidelijk dat Kahlen en De Schinkel elkaars vijand zijn. Het politieke conservatisme waar De Schinkel zich op blijft beroepen, wakkert alleen maar de vlam van Kahlens progressivisme aan. Hoe zal dit aflopen, wie wint het land?

De reden dat ik de film waardevol vind, is de uitgebreide aandacht voor deze historische periode. We weten veel over de Deense Verlichting van de 18e eeuw, maar daarbij ligt de focus op de mooie, nuttige en indrukwekkende dingen. Wat we gauw vergeten, is dat het alledaagse leven voor de boeren, handwerklieden en veteranen zoals Kahlen ook bestond uit tegenslagen en strijd. De film brengt de politieke en agrarische ellende heel treffend in beeld; je kunt sympathie opbrengen voor beide zijden. Dat gezegd hebbende, hoopt de kijker natuurlijk dat Kahlen de strijd wint. Ik als groot fan van Mads Mikkelsen in ieder geval wel. 😉