Categorie: Nederland

Berichten die met de geschiedenis van Nederland te maken hebben.

Kasteeldomein de Renesse (Oostmalle, België)

Dat de geschiedenis van Nederland en België innig met elkaar verbonden zijn, zal niemand verbazen. Onze historie begon immers gezamenlijk in de middeleeuwen, toen we nog één land vormden. In de jaren dat de Noordelijke Nederlanden (het huidige Nederland) in opstand kwamen tegen de Spaanse overheersing door het Huis Habsburg, bleven de Zuidelijke Nederlanden (het huidige België) de Spaanse koning juist trouw. Vanaf dat moment liepen de levenslijnen van de twee landen uiteen, maar na de Franse periode werden ze toch weer samengevoegd.

Deze historische meanders komen tot uiting in het indrukwekkende Domein de Renesse in Oostmalle. De geschiedenis is hier letterlijk in de gebouwen terug te zien, met name in het kasteel (dat ooit symmetrisch was, maar door de eeuwen heen een eclectisch bouwwerk is geworden). Zelfs de beplanting in de tuin is onderhevig geweest aan verschillende historische invloeden, waardoor het vandaag zeer plezierig is om over het groene, bloeiende en netjes onderhouden domein te wandelen.

Nadat Napoleon verslagen was bij Waterloo, werd er een nieuw “Verenigd Koninkrijk der Nederlanden” gevormd (1815). Dat betekende ook dat er een gezamenlijk koloniaal rijk was. Zowel Nederlandse als Belgische ambtenaren werkten in Nederlands-Indië, zo ook de markante figuur Leonard du Bus de Gisignies. Echter, tijdens zijn diensttijd begon de Belgische Revolutie en werd België een zelfstandig land (1830). Wat dat voor hem als Belg betekende in de Nederlandse kolonie, wordt in de video besproken, samen met nog veel meer andere interessante feiten over het domein.

Met hartelijke dank aan Raymonde vanden Broeck en Joke Kenis voor de gastvrijheid en voor de ondersteuning bij de totstandkoming van de video.

Toen & Nu: De Slag bij Castricum (1799)

Vandaag liggen de duinen en de bossen van Castricum er rustig en idyllisch bij. Maar dat was aan het einde van de 18e eeuw, toen de ambitieuze Franse generaal Napoleon Bonaparte met zijn troepen door Europa trok, wel anders. Sterker nog, één van de Coalitieoorlogen werd zelfs aan de Hollandse kust uitgevochten, met veldslagen bij Bergen aan Zee en Castricum aan Zee.

De korte video hieronder biedt een sfeerimpressie van dit gebied toen (1799) en hetzelfde gebied nu (2023). Zoek de verschillen!

Scheurend door de tijd (letterlijk)

Zijn jullie ook zo druk aan het scheuren in de Alkmaarse Scheurkalender? Vandaag kwam er een puzzel naar boven. Hieronder zomaar een selectie van de afgelopen weken; de kalender zit echt boordevol historische weetjes. Voor de geïnteresseerden die bij onze winactie misgrepen: via de website zijn er nog enkele scheurkalenders verkrijgbaar. 😉

Laatste kans bij Zandsculpturen Garderen

…Althans, de laatste kans om de tentoonstelling van 2022-2023 te bezoeken voordat het terrein sluit en het nieuwe thema opgebouwd wordt.

Wij voegden zelf natuurlijk ook de daad bij het woord om alle schitterende kunstwerken nog een laatste keer te bekijken. Er staan zandsculpturen, houtsculpturen en ijssculpturen. Dus zelfs in de laatste weken is er nog van alles te zien!


Alvast terugblikkend op dit seizoen, kan ik niet anders zeggen dan dat het thema Vaderlandse Geschiedenis een groot succes was. De complimenten stroomden bij ons binnen en veel mensen waren verheugd om Zandsculpturen Garderen “ontdekt” te hebben als uitje op de Veluwe. Hartelijk dank voor alle leuke reacties en… Op naar de volgende! 🙂

Het verhaal van Wilhelmina Drucker en Aletta Jacobs – Feminisme en vrouwenkiesrecht

Hieronder staat de laatste uit een reeks van drie video’s met meer achtergrondinformatie over de zandsculpturen die momenteel te zien zijn bij Zandsculpturen Garderen.

Aan het begin van de jaren ’70 haalden actievoerende vrouwengroepen geregeld het nieuws in Nederland. Zo ook de “Dolla Mina’s” die ondergoed verbrandden voor het standbeeld van Wilhelmina Drucker in Amsterdam. Waarom deden zij dat? En wat was de symbolische waarde van de plaats waar dit gebeurde?

Het is belangrijk om te beseffen dat vrouwen en meisjes nog niet zo lang dezelfde (politieke en economische) rechten hebben als mannen en jongens. Lange tijd was de vrouw ondergeschikt aan de man en had zij voor alles mannelijke toestemming nodig. Deze sociale constructie stamde nog uit de middeleeuwen en was zo bepaald door de christelijke inhoud van het huwelijk tussen man en vrouw. Ik ben zelf een vrouw die hier gelukkig geen last van heeft, want ik mocht gaan studeren en ik kan beroepsmatig doen wat ik zelf wil. Maar mijn oma stopte wél met werken toen ze trouwde. In de video hieronder staat het verschil in vrouwenemancipatie tussen de generaties centraal. De bijdrage aan het verminderen ervan is te danken aan vrouwen als Wilhemina Drucker en Aletta Jacobs. Wie waren zij en wat waren hun doelen en dromen?

Vullen maar, die rumtopf!

Gespot in de keuken van kennissen uit Limburg: een rumtopf. Zowel het gerecht als de aardewerken pot worden zo genoemd. Wat is dat dan?

Een rumtopf is letterlijk een “rumpot”. Het is een ouderwetse lekkernij van fruit dat is ingemaakt in suiker en rum. Het komt oorspronkelijk uit de Duitstalige gebieden en is daardoor bij ons vooral bekend in de provincie Limburg.

De Topf (Duits voor “kookpot”) moet een wijde hals hebben en moet qua grootte een inhoud hebben van een paar liter, anders verloopt het proces niet optimaal. Meestal wordt de pot gevuld met seizoensvruchten, bijvoorbeeld aardbeien aan het begin van de zomer, bessen in de zomer en vervolgens peren, pruimen en druiven in de nazomer. Aan 500 gram fruit voeg je ook 500 gram suiker toe (!). Als laatste giet je net zo veel rum in de pot totdat het gesuikerde fruit helemaal onder staat.

In de oogsttijd van iedere volgende soort fruit, herhaal je het proces. Dus na een paar weken voeg je de laag zomerbessen toe aan de reeds ingemaakte laag aardbeien. Weer een paar weken later komen de peren erbij, etcetera, etcetera. De suiker lost langzaam op in de rum. Belangrijk is om de gevulde rumtopf ook nog een paar weken (vij voorkeur maanden) te laten staan zodat het inmaakproces helemaal voltooid is en de smaken het beste naar voren komen. Een echte rumtopf maak je dus in een paar maanden!

Gecombineerd met slagroom, pudding, ijs, cake of pannenkoeken is rumtopf een machtig en nostalgisch dessert. Kinderen kunnen hun kerstdiner echter beter met een andere lekkernij afsluiten…

Het verhaal van Multatuli – Het Cultuurstelsel in Nederlands-Indië

Hieronder staat de tweede uit een reeks van drie video’s met meer achtergrondinformatie over de zandsculpturen die momenteel te zien zijn bij Zandsculpturen Garderen.

Dat overzeese koloniën veel rijkdom opleverden voor de Europese moederlanden, is algemeen bekend. De lokale bevolking werd via economische maatregelen uitgebuit om zoveel mogelijk tropische gewassen en exotische producten te vergaren. De politiek-economische elite uit Europa stond aan het hoofd van deze structuren, maar schakelde ook lokale leiders in om de gehoorzaamheid en dienstbaarheid van de locals te bevorderen. In de Nederlandse kolonie Nederlands-Indië (het huidige Indonesië) heette dit het “Cultuurstelsel”.

Destijds waren er al mensen die zich tegen dergelijke vormen van uitbuiting uitspraken. Vaak waren dit koloniale ambtenaren of politici die het systeem met eigen ogen in werking hadden gezien. Ze wisten dus waar ze het over hadden. De bekendste Nederlandse criticus op het koloniale systeem, was Eduard Douwes Dekker uit Amsterdam. Zijn schrijversnaam, Multatuli, klinkt u waarschijnlijk bekender in de oren dan zijn echte naam. Het was Multatuli die een belangrijke collectie verhalen schreef, waarmee vele voorbeelden van de corruptie en uitbuiting in Nederlands-Indië uiteindelijk openbaar werden. Hoe meer mensen wisten wat daar gebeurde, hoe harder de roep om hervormingen. Maar hoe kwam dat? In de video hieronder duiken we in het leven en in de nalatenschap van Multatuli.

Mijn dank gaat uit naar de medewerkers van het Multatuli Museum. Hier is een deel van de video opgenomen en hier ben ik zeer hartelijk ontvangen. Ik mocht ook even neuzen in hun archief en daar toonde Willem van Duijn mij de eerste urn van Eduard Douwes Dekker. Toen hij overleed, was cremeren nog verboden in Nederland. Maar eigenwijs als Multatuli was, heeft hij zich toch laten cremeren. Inmiddels zitten zijn overblijfselen in een nieuwe urn en is hij bijgezet in zijn monumentale graf op begraafplaats Westerveld in Driehuis (te zien in de video). Maar wat een bijzonder object en wat een unieke kans om zo dicht bij Multatuli te komen. Dit vergeet ik nooit meer. Hartelijk dank, Willem!

Flintstones in Valkenburg – De prehistorie in Nederland

De prehistorie is de periode vóór de komst van het schrift. Omdat men op de ene plek eerder ging lezen en schrijven dan op de andere, eindigt de prehistorie voor ieder gebied/land op een ander moment. Nederland heeft een relatief lange prehistorie, omdat het schrift ons land pas bereikte met de komst van de Romeinen.

Alle historische informatie van de periode daarvóór, moeten we uit de archeologie halen. Maar binnen dit discipline is gelukkig heel veel mogelijk, zeker wanneer er moderne technologie ingezet wordt.

Zo hebben archeologen ontdekt dat er bijzondere vuursteenmijnen in gebruik zijn geweest in Valkenburg aan de Geul (Limburg). Zelfs vandaag trek je daar de stukjes vuursteen nog makkelijk uit de grond. Wij gebruiken dit materiaal niet meer in ons dagelijks leven, maar de prehistorische mensen wisten er wel raad mee! Ontdek meer over hun levenswijze in de mini-documentaire hieronder en verbaas je over hun vindingrijkheid.

De Watersnoodramp (1953)

Nederland is een waterland. Er is een lange kustlijn, er stromen grote en kleine rivieren en er zijn ontelbaar veel beekjes en stroompjes. Watersporten doen we op de meren en de Waddenzee kent een uniek getijdenlandschap. De keerzijde van deze geografie, is dat Nederland grotendeels onder zeeniveau ligt. Dat betekent dat ons land kwetsbaar is voor overstromingen en dat de kustlijn goed bewaakt moet worden. Vandaag zorgt Rijkswaterstaat er samen met de gemeenten voor dat ieder mogelijk risico op tijd gesignaleerd wordt, zodat we actie kunnen ondernemen indien nodig.

Maar die controle was niet altijd zo streng. Net na de Tweede Wereldoorlog waren de dijken verwaarloosd. De wind en het water kregen vrij spel en bij zware stormen zorgde dat voor veel overlast. Dat dit ook kan uitgroeien tot een nationale ramp, bleek in januari 1953… Wat er toen gebeurde in het zuidwesten van Nederland is bekend komen te staan als de Watersnoodramp. Wat gebeurde er en hoe liep het af? Bekijk de video hieronder en besef hoe noodzakelijk de bouw van de Zeeuwse Deltawerken was.